Literatura w języku marathi:

Początki literatury w języku marathi, żywym głównie w stanie Maharashtra, sięgają XI wieku, kiedy powstały w tym języku poematy religijno-filozoficzne tantryzmu, przede wszystkim buddyjskiego. Od wieku XII rozwijała się poezja wisznuicka, zwłaszcza związana z bhaktyzmem - reprezentują ją poematy oparte na Bhagawatapuranie i działalność tzw. poetów-pielgrzymów.
Wybitnymi pisarzami języka Marathi wieku XIII byli Dżniadew (Dżnianeszwar, 1275-1296), autor niewielkich liryków poświęconych Krisznie i poematów filozoficznych inspirowanych Bhagawadgitą, oraz pochodzący z niskiej kasty Namdew, kaznodzieja i autor hymnów mistycznych. W kolejnych wiekach wyróżnili się Eknath (XVI w.), który przetłumaczył z sanskrytu na marathi Ramajanę i XI księgę Bhagawatapurany, oraz Tukaram (XVII w.), ostatni wielki popularyzator bhakti, autor hymnów religijnych do dziś bardzo popularnych na wsi Maharashtry.
W wieku XVI i XVII w języku marathi pisali misjonarze katoliccy, powstał m.in. przekład Biblii na ten język. W wiekach XVII i XVIII powstawały przed wszystkim rozmaite pieśni miłosne i ballady heroiczne, w wieku XVIII poezja kunsztowna odwołująca się do klasycznych eposów i Bhagawatapurany.
W wieku XIX Bombaj był jednym z najważniejszych ośrodków kulturalnych Indii, wraz z panowaniem brytyjskim powstała prasa, publicystyka, nowoczesna oświata w języku marathi, rozwijała się też działalność przekładowa. W drugiej połowie XIX w. i pierwszej XX w. w literaturze w języku marathi występowały nurty romantyczne i realistyczne, w prozie największe znaczenie miała tematyka obyczajowa i historyczna, w poezji tematyka patriotyczna. Po odzyskaniu niepodległości przez Indie nurty obyczajowe i patriotyczne są kontynuowane, rozwija się także dramaturgia i satyra polityczna.

Literatura assamska:

Ze względu na podobieństwo języka assamskiego, używanego głównie w stanie Asam, do języka bengalskiego na wczesnym etapie ich rozwoju, początki literatury assamskiej i bengalskiej pokrywają się.

Najstarszym zabytkiem obu literatur jest przynależący do buddyzmu tantrycznego cykl pieśni mistycznych Ćarjapada, datowany na X-XII w.

(Fragment Ćarjapady )

W wieku XIV i XV powstawały przekłady i parafrazy literatury sanskryckiej, z których najpopularniejsza była Ramajana Madhawy Kandali i narracyjna poezja chóralna o przeznaczeniu scenicznym (odźapali) ku czci bogini Manasy. Wieki XV-XVII były w literaturze assamskiej okresem literatury popularyzującej wisznuizm, zwłaszcza bhaktyzm - należą do niej bardzo liczne adaptacja Bhagawatapurany, utwory sceniczne (ankija nat) i pieśni o charakterze religijnym (bargita).
Głównymi twórcami literatury assamskiej tego okresu byli Śankaradewa (1449-1568), także sławiony w literaturze, oraz Madhawadewa (1489-1596), jego uczeń. Powstawało też wiele biografii świętych (ćaritaputhi). Szczególną cechą literatury assamskiej jest obecność w niej rzadkich w Indiach relacji historycznych, kronik dworskich (burańdźi) pisanych prozą w XVII i XVIII w. na dworze Asamu i przyległych krajów. Od połowy XIX wieku jak we wszystkich literaturach zachodnich obecne są w literaturze assamskiej wpływy literatury angielskiej, razem z którą pojawiły się w niej powieść, opowiadanie i dramat. We współczesnej literaturze assamskiej silne są także wpływy literatury sąsiedniego Bengalu. Prekursorami współczesnej literatur assamskiej byli Hemacandra Barua (1835-1896) i Lakszminath Bezbarua (1868-1938). Pierwsza połowa wieku XX to w literaturze assamskiej okres rozwoju powieści historycznej i poezji mistycznej o typie romantycznym, w drugiej połowie powstaje literatura antyromantyczna, symboliczna i eksperymentalna. Żywa jest także tematyka społeczna i regionalna.

Literatura w języku orija:

Literatura w języku orija (zwanym też odri lub utkali) powstawała na terenach współczesnego stanu Orisa, zwanym dawniej Kalingą lub Utkalą. Ma charakter literatury ludowej, silne są w niej wpływy plemion zamieszkujących dżunglę indyjską zwanych Adiwasami, nie powiązanych z kulturą aryjską ani w ogóle sanskrycką, zaznacza się w niej także kult lokalnego bóstwa Dżagana. Najstarszym zabytkiem literackim języka orija jest pochodzący z XIII w, poemat prozą Rudrasudhanidhi [Bogactwo nektaru Rudry] autorstwa Awandhuty Narajany.
Początkowy okres rozwoju literatury w języku orija, trwający do XVII w., przyniósł głównie przeróbki tekstów religijnych w innych językach Indii, przede wszystkim sanskryckich - przeróbki puran, ok. 5 wersji Mahabharaty, z których największą popularność uzyskała wersja Sarali Dasy z wieku XV, kilkadziesiąt wersji Ramajany, z których największą popularność uzyskała wersja Balaramy Dasy z wieku XVI oraz pochodząca z wieku XVI Bhagawata autorstwa Dżagannathy Dasy.
Od wieku XVII rozwijała się w literaturze w języku orija poezja kunsztowna tworzona przez wisznuitów - m.in czciciela Ramy Upendrę Bhańdżiego, twórcę kilkudziesięciu utworów poetyckich, poematów erotycznych, hymnów na cześć bogów i utworów opartych na puranach oraz Dinakrysznę Dasę, czciciela Kryszny, autora poematu o życiu Kryszny Rasakallola [Wzburzony smak oceanów].
Wśród pisarzy XIX-wiecznych należy wymienić Fakirmohana Senapatiego, Madhusudanę Rao i dramaturga Radhakantę Raya. Wiek XX przynosi rozwój prozy, szczególnie poświęconej lokalnym sprawom Orisy i gloryfikującej jej przeszłość - rozwój prozy jest zasługą działającej w latach 20. grupy literackiej zwanej "szkołą Satjawadi", kierowanej przez Gopabandhu Dasę.
W latach 40. rozwija się kierunek literacki zwany "Sabudźa Sahitja" ("literatura zielona") której głównym reprezentantem był Annada Sankara Raja. Pozostawała on pod silnym wpływem literatury bengalskiej, jego nazwa pochodzi od bengalskiego czasopisma literackiego wydawango przez Pramathę Chaudhuriego, a "zieleń" ma tu oznaczać buntowniczość młodości. Kierunek ten wprowadził do poezji w języku orija nowe rodzaje rymu i metrum.

Literatura w języku urdu:

Język urdu jest bardzo zbliżony do języka hindi a także języka pendżabskiego, zawiera jednak bardzo wiele zapożyczeń z języka perskiego, arabskiego (przy czym zapożyczenia te są przeważnie zapośredniczone przez perski) i innych, co wiąże się z jego genezą, jest bowiem używany przez muzułmańską ludność Indii. Różnice między urdu i hindi bywają rozmaicie ujmowane, jako że oba języki stanowią odrębne języki literackie i można je ująć jako dwa różne standardy języka hindustani.

Różnice między literaturą hindi i literaturą w języku urdu mają podłoże nie tylko językowe, ale przede wszystkim kulturowe. Do rozwoju tak literatury urdu, jak i wyodrębnienia się samego języka przyczynił się zwłaszcza Amir Khusro, który pisał i po persku i w hindustani, często łącząc formy z obu języków. W literaturze urdu dominują formy poetyckie. Główne gatunki literackie literatury urdu pochodzą z tradycji arabsko-perskiej, w poezji są to przede wszystkim gazele i nazmy, w prozie afsany.

Do najbardziej znanych poetów, tworzących w urdu należą: Mir, Ghalib, Dard, Daag, Momin, Wali, Jigar Moradabadi and Muhammad Iqbal, a po podziale Indii Josh, Firaq Gorakhpuri, Sardar Jafri, Makhdoom, Akhtar ul Iman, Kaifi Azmi, Faiz, Nasir Kazmi, Sahir, Tabish Dehlvi, Safi Lakhnavi, Jon Elia, Parveen Shakir, Ghulam Muhammad Qasir, Ahmad Nadeem Qasmi, Munir Niazi, Ahmed Faraz, Murtaza Birlas, Majeed Amjad i Mustafa Zaidi.

Literatura perska tworzona przez Hindusów:

W okresie dominacji muzułmańskiej nad północą Subkontynentu (Sułtanat Delhijski) język perski stał się lingua franca Indii, używanym przez rządzących i znanym przez wszystkich wykształconych ludzi. Także literatura perska stała się popularna, a wkrótce wielu Hindusów zaczęło pisać po persku. Do najbardziej znanych należą Amir Khusro (1253-1325) a ze współczesnych filozof i poeta Muhammad Iqbal (1877-1938), w Iranie znany jako Iqbāl-e Lāhorī.

(Muhammad Iqbal / Iqbāl-e Lāhorī  )

Znaczna część klasycznej literatury sanskryckiej została przetłumaczona na perski. Perski był także językiem dworu i administracji Mogołów, choć został później zastąpiony przez urdu. Także we wczesnym okresie panowania brytyjskiego w Indiach pomimo rosnącej roli urdu język perski zachowywał wysoki status, musiała się go uczyć większość brytyjskich urzędników przybywających do Indii. W następnych latach władze brytyjskie zastępowały jednak perski angielskim, co spowodowało zmierzch roli perskiego jako lingua franca Subkontynentu. Współczesne języki indyjskie, zwłaszcza urdu i hindi, zachowały jednak wiele zapożyczeń z tego języka.

_____________________________________________

wikipedia.pl